Odżywki białkowe to suplementy diety wykorzystywane przez:
osoby trenujące (wykazują działanie anaboliczne, antykataboliczne, odżywcze i pomocne w regeneracji),
osoby chcące zredukować tkankę tłuszczową (ponieważ potrzebny jest wysoki wydatek energetyczny do metabolizmu białka)
i chorujące (ze względu na możliwość uzupełnienia nawet dużych niedoborów białka).
Białko jest jednym z trzech podstawowych składników odżywczych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Organizm człowieka nie magazynuje białek, ani aminokwasów; każda ilość tego składnika jest na bieżąco wykorzystywana we wszystkich procesach, w których bierze udział.
Białko wzorcowe– aminogram wzorcowy zawiera pełny profil aminokwasów optymalny do zapotrzebowania organizmu ludzkiego. Pozwala oceniać wartość pokarmową innych protein na podstawie składu aminokwasowego.
Wzorcowe białko dla człowieka występuje w jajku kurzym, a dla niemowląt w mleku matki.
Dla osób uprawiających sport zapotrzebowanie na białko wzrasta, co przekłada się na trudne uzupełnienie go poprzez samą dietę. W związku z tym pomocne stają się odżywki białkowe, które pozwalają na utrzymanie odpowiedniej ilości białka w diecie. Stosowanie odżywek białkowych przynosi korzyści anaboliczne- rozbudowa masy mięśniowej, antykataboliczne- ochrona masy mięśniowej przed rozpadem i regeneracyjne- usprawnia czas regeneracji.
Działanie anaboliczne posiadają białka o szybkiej kinetyce wchłaniania ze względu na natychmiastowe dostarczenie aminokwasów; najlepiej je suplementować przed lub od razu po treningu.
Działanie anaboliczne i antykataboliczne posiadają białka o wolniejszym stopniu wchłaniania, ponieważ stopniowo uwalniają aminokwasy- chronią rozpad masy mięśniowej przez dłuższy czas, a aminokwasy są stale dostarczane do krwioobiegu, co przyczynia się do rozbudowy masy mięśniowej.
Działanie odżywcze i antykataboliczne zawdzięcza się najdłuższemu procesowi wchłaniania ze względu na stopniowe uwalnianie aminokwasów, takie rodzaje protein głównie poleca się przed snem lub w ciągu dnia, gdy nie ma możliwości regularnego dostarczania substancji odżywczych.
BV– Biological Value– wartość biologiczna– proporcja białka przyjętego w pożywieniu, a przyswojonego do białek organizmu w celu wzrostu i/ lub utrzymania- wyrażona jest jako procent wchłoniętego/ zatrzymanego azotu.
Według badań naukowych czas wchłaniania:
serwatki to około 8 do 10 gramów na godzinę;
kazeiny to około 5 gramów na godzinę
a jajka kurzego około 1,5 grama na godzinę.
Synteza białek mięśniowych (MPS) osiąga maksymalny poziom, gdy w jednej porcji dostarcza się
20– 25 gramów białka; organizm przyswoi go w ilości 1,3– 10 gramów na godzinę.
Badania wykazują, że synteza białek mięśniowych trwa 24– 48 godzin po treningu
i podanie węglowodanów wraz z EAA jest najlepszym sposobem na podniesienie syntezy białek mięśniowych.
Leucyna jest najważniejszym aminokwasem anabolicznym i antykatabolicznym.
Szybkość wchłaniania określa szybkość dostarczenia aminokwasów do krwiobiegu, tym samym pozwalając na działanie anaboliczne, antykataboliczne lub odżywcze.
Podział odżywek białkowych ze względu na pochodzenie:
białka roślinne (białka niepełnowartościowe, nie zawierają wszystkich aminokwasów);
białka zwierzęce (białka pełnowartościowe ze względu na swój profil aminokwasowy).
Ponadto odżywki białkowe różnią się między sobą szybkością przyswajania.
Charakterystyka białek
Micelarna kazeina– naturalna forma kazeiny znajdującej się w mleku, jest bardzo bogatym źródłem białka. Działa odżywczo i antykatabolicznie- zapobiega rozpadowi tkanek mięśniowych, ponieważ zapewnia ciągłe uwalnianie aminokwasów do krwi. Kazeina micelarna jest bardzo wolno trawiona, około 6- 7 h.
Owoalbumina– białko jaja, izolat tego białka to beztłuszczowe źródło białka. Jest to białko wzorcowe ze względu na największy stopień wydajności białka- zawiera pełny profil aminokwasowy, dużą koncentrację BCAA i wysoką wartość biologiczną. Działa anabolicznie i antykatabolicznie. Owoalbumina jest białkiem wolnowchłanialnym. Zawartości białka w produkcie to około 60- 70%. Nie zawiera laktozy (cukru mlecznego).
Koncentrat białek serwatkowych– Whey Protein Concentrate (WPC)- pochodzi z mleka, a powstaje w wyniku ultrafiltracji. Ma optymalne proporcje aminokwasów oraz peptydów. Działa anabolicznie, antykatabolicznie i wykazuje poprawę odporności organizmu, ponieważ podnosi w organizmie poziom glutationu (przeciwutleniacza i detoksykanta).
Zawartość białka wynosi 70- 80%, 3– 8% cukrów (laktozy), 2- 6% tłuszczu. Wchłania się około 2- 3 godzin. Najwolniejsza kinetyka wchłaniania- stopniowe uwalnianie aminokwasów.
Izolat białka serwatkowego– Whey Protein Isolate (WPI)- forma protein powstała w wyniku mikrofiltracji- proces ten polega na oddzieleniu (izolacji) protein od laktozy i innych składników, np. tłuszczu i cukru. Jest to białko o wysokiej czystości. Działa anabolicznie. Zawartość białka wynosi 80- 95%, 1- 3% tłuszczu i 0- 3% laktozy. Wchłania się około godziny. Szybka kinetyka wchłaniania.
Hydrolizat białek serwatkowych– Hydrolysed Whey Protein Isolate (WPH)- powstaje w procesie hydrolizy enzymatycznej łańcuchów peptydowych- zerwania wiązań peptydowych pomiędzy aminokwasami. Działa anabolicznie. Zawiera śladowe ilości węglowodanów i tłuszczy. Zawartość białka do 100%, tłuszcz i laktoza są ograniczone lub nie występują. Wchłania się około 15- 60 minut. Najszybsza kinetyka wchłaniania- natychmiastowe dostarczenie aminokwasów.
Izolat białka sojowego (SPI)- proteiny pochodzenia roślinnego. Białko posiada bogaty aminogram, ma dużą zawartość argininy i glutaminy. Działa antykatabolicznie i wspiera redukcję tkanki tłuszczowej. Wzmacnia odporność, kości oraz reguluje gospodarkę hormonalną. Charakteryzuje się bardzo wysoką zawartością białka 90% i więcej. Posiada szybką kinetykę wchłaniania. Nie zawiera laktozy.
Białka wołowe– białko pochodzenia zwierzęcego. Jest białkiem dobrze przyswajalnym. Posiadają bardzo dobry profil aminokwasowy, przez co są pełnowartościową formą protein. Działa anabolicznie. Zawiera duże ilości leucyny przez co znacząco wpływa na stymulację procesu syntezy białek mięśniowych. Zawartość białka około 90%.
Proteiny- odżywki białkowe. Działanie anaboliczne, antykataboliczne, odżywcze, regeneracyjne. Biological value- wartość biologiczna. Czas wchłaniania białek. Synteza białek mięśniowych- MPS. Podział odżywek białkowych. Rodzaje odżywek białkowych. Charakterystyka protein. Kazeina, owoalbumina, koncentrat białek serwatkowych- Whey Protein Concentrate (WPC), izolat białek serwatkowych- Whey Protein Isolate (WPI), hydrolizat białek serwatkowych- Hydrolysed Whey Protein Isolate (WPH), izolat białka sojowego (SPI), białka wołowe.